حمل‌ونقل جاده‌ای یکی از مهم‌ترین ارکان زنجیره تأمین کالا در ایران است. در این میان، نقش رانندگان و شرکت‌های حمل‌ونقل حیاتی بوده و مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی مشخصی بر عهده آن‌هاست. از سوی دیگر، حقوق مشتریان، یعنی صاحبان بار، نیز در چارچوب قوانین جاری به‌طور دقیق تعریف شده‌اند. عدم رعایت این حقوق می‌تواند منجر به بروز اختلافات و طرح دعاوی حقوقی شود. این مقاله به بررسی مسئولیت‌های رانندگان در حمل بار بین‌شهری و حقوق مشتریان با استناد به قوانین جاری کشور، از جمله آیین‌نامه حمل‌ونقل جاده‌ای کالا، قانون مدنی و قانون تجارت می‌پردازد.
بخش اول: مسئولیت‌های رانندگان در حمل بار بین‌شهری
1. تعهد به حمل ایمن و سالم بار
مطابق با ماده ۳ آیین‌نامه حمل‌ونقل جاده‌ای کالا، راننده موظف است کالا را با رعایت اصول ایمنی، به‌طور صحیح بارگیری و حمل کند تا کالا بدون آسیب به مقصد برسد.
2. رعایت زمان تحویل
بر اساس قرارداد حمل یا بارنامه صادره، راننده موظف است در زمان تعیین‌شده کالا را تحویل دهد. تأخیر بدون دلیل موجه می‌تواند موجب مسئولیت جبران خسارت گردد. (استناد: ماده ۳۷۸ قانون تجارت)
3. صدور بارنامه
راننده یا شرکت حمل‌ونقل موظف است بارنامه رسمی (الکترونیکی یا کاغذی) صادر کند که اطلاعات بار، فرستنده، گیرنده، مسیر و مبلغ کرایه را مشخص نماید. (استناد: ماده ۵ آیین‌نامه حمل کالا)
4. رعایت مقررات ایمنی جاده‌ای
راننده موظف به رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی و قوانین ایمنی حمل بار است، از جمله وزن مجاز بار، بستن مناسب بار، استفاده از تجهیزات مهاربندی و… (استناد: ماده ۹ آیین‌نامه)
5. حفظ و نگهداری کالا
راننده مسئول نگهداری فیزیکی بار در طول مسیر است. اگر بار در اثر بی‌احتیاطی یا قصور راننده آسیب ببیند، مسئول جبران خسارت خواهد بود. (استناد: ماده ۳۸۶ قانون تجارت)
6. اطلاع‌رسانی در مواقع اضطراری
در صورت بروز حادثه (تصادف، خراب شدن وسیله نقلیه و…)، راننده موظف است مراتب را فوراً به شرکت حمل‌ونقل و مشتری اطلاع دهد.
بخش دوم: حقوق مشتریان در حمل بار بین‌شهری
1. دریافت بارنامه رسمی
مشتری حق دارد هنگام تحویل کالا برای حمل، یک نسخه بارنامه رسمی دریافت کند که اطلاعات کامل محموله در آن درج شده باشد.
2. تحویل سالم کالا
بر اساس قانون، مشتری حق دارد کالای خود را بدون آسیب، در زمان توافق‌شده تحویل بگیرد. در غیر این‌صورت، می‌تواند درخواست خسارت کند. (استناد: مواد ۳۷۸ و ۳۸۶ قانون تجارت)
3. مطالبه خسارت
در صورت مفقود شدن کالا، آسیب فیزیکی، تأخیر زیاد، یا تحویل اشتباه، مشتری می‌تواند از طریق مراجع قضایی یا سازمان راهداری مطالبه خسارت کند.
4. شفافیت در هزینه حمل
مشتری باید قبل از حمل، از میزان دقیق کرایه، هزینه‌های جانبی، بیمه و شرایط قرارداد مطلع شود. این اطلاعات باید در بارنامه درج شده باشد.
5. بیمه کالا
مشتری حق دارد در صورت تمایل، بار خود را بیمه کند. در برخی موارد، شرکت حمل‌ونقل موظف است کالا را بیمه کند (به‌ویژه کالاهای حساس یا گران‌قیمت). (استناد: بند ۱۵ آیین‌نامه حمل کالا)
مسئولیت شرکت‌های حمل‌ونقل
در کنار راننده، شرکت حمل‌ونقل نیز مسئولیت تضامنی دارد. در صورت بروز خسارت، شرکت حمل می‌تواند مسئول شناخته شود. انتخاب رانندگان واجد صلاحیت، کنترل وضعیت فنی ناوگان، آموزش رانندگان و نظارت بر صدور بارنامه از جمله وظایف شرکت‌هاست.
راه‌های پیگیری حقوقی
در صورت بروز تخلف، مشتری می‌تواند از طرق زیر اقدام نماید:
شکایت در سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای
ارجاع موضوع به مراجع قضایی (دادگاه حقوقی)
مراجعه به سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده
بدون دیدگاه